Laatst bijgewerkt: 30 juni 2025
Dit moet je weten als zzp’er of opdrachtgever over schijnzelfstandigheid
Sinds 1 januari 2025 handhaaft de Belastingdienst actief op schijnzelfstandigheid. Werk jij als zelfstandige of huur jij zzp’ers in? Dan is het belangrijk dat je begrijpt wat schijnzelfstandigheid precies inhoudt, welke risico’s eraan verbonden zijn en hoe je dit kunt voorkomen. In dit artikel leggen we alles uit over de kenmerken van schijnzelfstandigheid, de Wet DBA, de risico’s, de controleaanpak van de Belastingdienst en de criteria die worden gebruikt om arbeidsrelaties te beoordelen.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigheid betekent dat iemand werkt als zzp’er, maar eigenlijk hetzelfde doet als een werknemer. Toch krijgt die persoon niet de rechten en zekerheid van een gewone baan. De opdrachtgever hoeft ook geen belasting en premies te betalen, zoals dat bij een werknemer wel moet.
Kenmerken van schijnzelfstandigheid:
-
Instructies en regels: de zzp’er werkt volgens werkinstructies van de opdrachtgever, vergelijkbaar met die voor een werknemer.
-
Gebonden werktijden: weinig tot geen vrijheid om zelf werktijden en werkplek te bepalen.
-
Economische afhankelijkheid: de zzp’er is grotendeels afhankelijk van één opdrachtgever voor het inkomen.
-
Gebruik van middelen van de opdrachtgever: denk aan kantoorruimte, apparatuur of bedrijfsmiddelen.
Bij schijnzelfstandigheid gaat het er niet eerlijk aan toe. Zzp’ers krijgen soms voordelen of juist nadelen, en opdrachtgevers ontwijken regels en kosten die ze bij werknemers wel hebben.
De Wet DBA: wat houdt deze in?
De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) is bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Deze wet helpt bepalen of iemand echt als zelfstandige werkt, of eigenlijk gewoon in loondienst is. Opdrachtgevers en zzp’ers kunnen samen een modelovereenkomst gebruiken. Dat is een voorbeeldcontract dat is goedgekeurd door de Belastingdienst. Hiermee willen ze laten zien dat de zzp’er echt zelfstandig werkt en niet als werknemer.
Let op: het gebruik van zo’n modelovereenkomst geeft geen volledige zekerheid. De Belastingdienst kijkt vooral naar hoe er in de praktijk wordt samengewerkt. Als daaruit blijkt dat er toch sprake is van een dienstverband, kunnen er alsnog belastingen en boetes worden opgelegd.
Risico’s van schijnzelfstandigheid
Voor zzp’ers:
-
Fiscale correcties: de Belastingdienst kan belastingvoordelen zoals de zelfstandigenaftrek, startersaftrek en MKB-winstvrijstelling terugvragen.
-
Naheffingen en boetes: je kunt te maken krijgen met hoge extra kosten.
-
Achterstallige premies: je moet misschien alsnog premies voor werknemersverzekeringen betalen.
Voor opdrachtgevers:
-
Naheffing loonheffingen: als iemand eigenlijk in loondienst is, kan de opdrachtgever alsnog verplicht zijn om loonheffingen en sociale premies te betalen.
-
Boetes en terugwerkende kracht: als de Belastingdienst denkt dat er opzettelijk is gehandeld, kunnen er boetes worden opgelegd en moeten de kosten vanaf 1 januari 2025 alsnog worden betaald.
Hoe controleert de Belastingdienst?
Vanaf 2025 voert de Belastingdienst actief controles uit om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Eerst selecteert de Belastingdienst bedrijven met een groter risico op schijnzelfstandigheid, op basis van gegevens en meldingen van andere instanties. Daarna kunnen ze bij deze bedrijven langskomen voor een gesprek over de inhuur van zzp’ers, om hen bewust te maken van de risico’s.
Na het bezoek krijgen bedrijven meestal drie maanden om problemen te verbeteren. Dit is de ‘zachte landing’, waarbij eerst een waarschuwing volgt, zonder boetes. Als de problemen niet worden opgelost, start de Belastingdienst een boekenonderzoek. Hierbij wordt de administratie en samenwerking met zzp’ers grondig onderzocht. Vanaf dat moment zijn waarschuwingen niet meer mogelijk.
Bij vastgestelde schijnzelfstandigheid kijkt de Belastingdienst alleen naar arbeidsrelaties vanaf 1 januari 2025, tenzij er opzet is. Bedrijven die laten zien dat ze actief werken aan een juiste beoordeling van de arbeidsrelatie, krijgen in 2025 geen boetes, maar moeten wel alsnog loonheffingen en premies betalen. Vanaf 2026 wordt de handhaving strenger en wordt er ook teruggekeken tot vijf jaar terug. De milde aanpak van 2025 geldt dus tijdelijk.
Hoe beoordeelt de Belastingdienst arbeidsrelaties?
De Belastingdienst kijkt bij schijnzelfstandigheid vooral naar drie belangrijke punten en negen extra zaken uit het Deliveroo-arrest. Sinds 2025 is daar ook het punt extern ondernemerschap bijgekomen.
De 3 hoofdcriteria:
-
Gezagsverhouding:
-
Moet de zzp’er doen wat de opdrachtgever zegt?
-
Bepaalt de opdrachtgever waar, wanneer en hoe het werk gebeurt?
-
Arbeid:
-
Mag de zzp’er zichzelf laten vervangen?
-
Loon:
-
Krijgt de zzp’er altijd hetzelfde bedrag, ook als het werk niet klaar is?
De 9 gezichtspunten (Deliveroo-arrest):
-
Aard en duur van de werkzaamheden: eenvoudig en lang werk wijst vaak op een dienstverband. Ook is belangrijk of je moet werken zonder gegarandeerd resultaat (inspanning) of juist met resultaatverplichting.
-
Bepaling van werkzaamheden en werktijden: heb je weinig vrijheid over hoe, wanneer en waar je werkt? Dan is het vaak een dienstverband.
-
Inbedding in de organisatie: werk je samen met werknemers en volg je dezelfde regels? Dan lijkt het op een dienstverband.
-
Verplichting tot persoonlijke arbeid: moet je het werk zelf doen of mag je iemand anders het laten doen? Moet je het zelf doen? Dan is het een dienstverband.
-
Totstandkoming van afspraken: had je ruimte om over de afspraken te onderhandelen? Weinig ruimte betekent vaker een dienstverband.
-
Beloning: kun je zelf je tarief en betalingswijze bepalen? Lijkt je beloning op die van werknemers? Dan is het vaak een dienstverband.
-
Hoogte van de beloning: Verdien je ongeveer hetzelfde als werknemers? Dan wijst dat op een dienstverband.
-
Commercieel risico: draag je zelf risico, bijvoorbeeld bij ziekte of kosten? Minder risico betekent vaker een dienstverband.
-
Ondernemerschap: werk je voor meerdere opdrachtgevers en investeer je in je eigen naam? Minder ondernemerschap wijst op een dienstverband.
Extern ondernemerschap
Vanaf februari 2025 weegt de Belastingdienst extern ondernemerschap zwaar mee bij het beoordelen of iemand zzp’er is of werknemer. Dit betekent dat een zzp’er moet aantonen dat hij echt ondernemer is, bijvoorbeeld door:
-
Meerdere opdrachtgevers te hebben
-
Ingeschreven te zijn bij de Kamer van Koophandel
-
Zelf te investeren in zijn bedrijf
-
Ondernemersrisico te lopen, zoals het risico op wanbetaling
-
Een eigen website, logo of huisstijl te gebruiken
Als opdrachtgever heb je de taak om te controleren en vast te leggen of je zzp’er echt zelfstandig is. Dit doe je door:
-
Gerichte vragen te stellen bij het begin van de samenwerking,
-
Afspraken duidelijk vast te leggen over wie wat doet en welke verantwoordelijkheden er zijn,
-
Documenten verzamelen die het ondernemerschap van de zzp’er bewijzen.
Ook als de zzp’er via een tussenpersoon werkt, kijkt de Belastingdienst naar het totaalplaatje van extern ondernemerschap. Zorg dus dat je dit goed op orde hebt om problemen te voorkomen.
Zo voorkom je schijnzelfstandigheid
Om schijnzelfstandigheid te voorkomen, is het dus belangrijk dat je als opdrachtgever goed kijkt of een zzp’er echt zelfstandig ondernemer is. Let op zaken zoals meerdere opdrachtgevers, inschrijving bij de Kamer van Koophandel, ondernemersrisico en investeringen. Maak duidelijke afspraken over taken en verantwoordelijkheden, stel gerichte vragen bij het begin van de samenwerking en bewaar bewijs van het ondernemerschap. Gebruik modelovereenkomsten en leg alles schriftelijk vast. Vermijd dat de zzp’er te veel wordt ingebed in je organisatie en zorg dat hij of zij zelf bepaalt hoe het werk wordt uitgevoerd. Daarnaast helpt de check van de Belastingdienst om inzicht te krijgen in de juiste beoordeling van de arbeidsrelatie. De nieuwe Wet arbeidsmarkt in balans (WAB), met als beoogde ingangsdatum 1 januari 2026, moet meer duidelijkheid geven over wanneer iemand zelfstandig ondernemer is en wanneer er sprake is van een dienstverband.
Boekhouding uitbesteden?
Wil je de stress van je boekhouding verminderen en meer tijd besteden aan het laten groeien van je bedrijf? Neem dan vandaag nog contact op met BamBoek voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek. We staan klaar om je te helpen!
